Podeszwa w butach – dlaczego jest tak ważna i jaka powinna być?

Podeszwa to podstawa całego buta. Ma za zadanie zabezpieczać stopę, izolować ją od podłoża i pełni funkcje antypoślizgowe. W zależności od przeznaczenia, podeszwa w butach może być wyprodukowana z różnych materiałów. Może być cienka lub gruba, miękka lub twarda. Jest tą częścią buta, która jest najbardziej narażona na uszkodzenia mechaniczne i musi naprawdę wiele znieść. Począwszy od różnych warunków atmosferycznych, poprzez rodzaje podłoża, kończąc na ciężarze naszego ciała. W tym artykule przyjrzymy się bliżej różnym podeszwom w butach, a także badaniom naukowym, które biorą pod lupę ich wpływ na zdrowie stopy i układu ruchu.

Rodzaje podeszwy w butach w zależności od ich przeznaczenia.

W dzisiejszych czasach wybór butów na różne okazje jest naprawdę ogromny. Możemy dopasować ich rodzaj do naszych potrzeb i powinniśmy z tej możliwości korzystać. Dlatego na przykład najlepiej jest biegać w butach do tego przeznaczonych. Jeśli biegasz po twardej nawierzchni, podeszwa w butach powinna zapewniać najlepszą amortyzację, a więc im wyższa waga biegacza, tym powinna być grubsza i bardziej miękka. Gdy biegasz w terenie – musi być dość twarda, by nie odczuwać każdego kamyczka na trasie. Najlepiej w tej kwestii poprosić o poradę specjalistów, nawet, jeśli jesteś początkującym biegaczem. 

Idąc w góry również lepiej wyposażyć się w odpowiednie obuwie – mają chronić stopy przed nawierzchnią, amortyzować wstrząsy, zapewniać przyczepność na śliskim i nierównym podłożu, a także zapewniać komfort cieplny, jednocześnie odprowadzając wilgoć na zewnątrz. Przed zakupem tego rodzaju butów również można skorzystać z porady osób, które się na tym znają.

Jeśli jednak nasza droga do domu nie prowadzi przez wysokie góry i nie biegamy kilometrów po mieście załatwiając codzienne sprawy, wystarczy proste obuwie, jak najlżejsze i z elastyczną podeszwą. Co to tak naprawdę znaczy? Podczas chodzenia siła działająca na podłoże jest mniejsza niż podczas biegu, więc podeszwa w butach nie musi być gruba. Inaczej wygląda też kwestia amortyzacji i jej rozmieszczenia – w butach do biegania jest ona rozmieszczona na całej powierzchni, natomiast w obuwiu codziennym jest ona cienka i elastyczna, by umożliwiać prawidłowe przetaczanie stopy po podłożu. I tu przechodzimy do najważniejszej kwestii… 

Jak wybrać odpowiednie buty? 

Odpowiedzią na to pytanie może być stosowanie zasady „mniej znaczy więcej”. Dlatego najzdrowsze dla stóp jest chodzenie na boso. Oczywiście poniższe rozważania dotyczą stóp zdrowych, bez wad wrodzonych, w przypadku których o doborze obuwia musi zdecydować specjalista. 

Myśląc o zdrowiu nie da się pominąć kwestii ruchu. To samo dotyczy naszych stóp. Zdrowa stopa to taka, która ma wiele okazji do swobodnego ruchu. Ma to znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania mięśni i stawów. Gdy nie ma takiej możliwości, mięśnie ulegają przykurczom, stopa zniekształca się (halluksy) i powstają wady stóp (najczęściej spotykane jest płaskostopie poprzeczne i podłużne). Kluczowe znaczenie ma w tym przypadku właśnie podeszwa w butach. Gdy jest elastyczna, dopasowuje się do ruchu stóp, nie ogranicza go. Umożliwia kształtowanie prawidłowego wzorca chodu, nie obciąża stawów. 

Na pozytywny wpływ swobodnego ruchu na zdrowie stopy wskazuje wiele badań. Między innymi to, w którym badacze porównali ze sobą budowę stóp dzieci i nastolatków, które najczęściej chodzą boso z tymi, które więcej czasu spędzają w butach [1]. Kontrolując czynniki zakłócające stwierdzili, że we wszystkich grupach wiekowych noszenie obuwia sprzyja spłaszczeniu łuków stopy i zmniejszeniu kątów palucha. Potwierdza to również kolejne badanie [2], w którym badacze zebrali dane od mężczyzn z północno-zachodniego Meksyku, noszących ”minimalistyczne” obuwie oraz mężczyzn z obszarów miejskich/podmiejskich w Stanach Zjednoczonych, którzy noszą „konwencjonalne” buty. Zmierzono wówczas dynamiczną (podczas chodzenia) sztywność łuków podłużnych za pomocą danych kinematycznych i kinetycznych oraz przekrojów trzech wewnętrznych mięśni stopy za pomocą ultradźwięków. Okazało się, że osoby minimalnie obute miały wyższe i sztywniejsze łuki podłużne, a także silniejsze mięśnie odwodzące palucha. A zatem standardowe obuwie ma wpływ na osłabienie mięśni, co tworzy sprzyjające warunki do kształtowania się wad stóp.

Zdrowe buty dla dzieci

Dzięki tej wiedzy możemy wybrać to, co dobre dla zdrowia stóp. Dlatego tak ważne jest, aby od samego początku dbać o wysoką jakość obuwia i zwracać uwagę na podeszwę w butach. 

Wielu producentów obuwia pisze o tym, że podeszwa jest elastyczna. Gdy jednak bierzemy taki but do ręki, okazuje się, że wcale tak nie jest. Naprawdę elastyczna podeszwa w butach to taka, która bardzo łatwo da się wyginać we wszystkie strony. Dlaczego to takie ważne? Wystarczy spojrzeć na pracę bosej stopy dziecka podczas swobodnej zabawy. Ogromny zakres ruchu, jaki możemy zaobserwować nie ma racji bytu w obuwiu z twardą i sztywną podeszwą. A odebranie stopie takiej możliwości przyczynia się do osłabienia mięśni i nieprawidłowej pracy stawów. Tylko naprawdę elastyczna podeszwa w butach daje stopie pełnię możliwości ruchu. I to powinna być pierwsza rzecz, jaką należy sprawdzić przy zakupie butów dla dziecka.

Podeszwa w butach dla dzieci – obalamy mity

Mimo badań naukowych i coraz większej wiedzy społeczeństwa na temat „zdrowych” butów nadal funkcjonuje wiele mitów na temat podeszwy, zwłaszcza w butach do nauki chodzenia . Na przykład takie, że powinna ona być profilowana, że but powinien mieć wysoki zapiętek i unieruchomioną kostkę oraz piętę. Spróbujmy przyjrzeć się tym cechom bliżej i zastanowić jak działają na małą stopę.

Mit 1 – profilowana wkładka

Biorąc pod uwagę, że stopa dziecka do 3 roku życia jest fizjologicznie płaska, a łuk stopy kształtuje się z czasem i to w wyniku prawidłowej pracy mięśni, każde jego wsparcie powoduje ich rozleniwienie i uzależnienie od podparcia. Podparte mięśnie nie mają możliwości wzmacniania się, więc łuk jest niższy. Stopa jest bardziej płaska, niż byłaby wówczas, gdyby zapewniono mięśniom możliwość wzmacniania się w pełnym zakresie. 

Mit 2 – unieruchomiona kostka

Wysoki zapiętek i unieruchomiona kostka to kolejne mity, które mają rację bytu jedynie w butach właśnie ze sztywną i twardą podeszwą. Dlaczego? Ponieważ ich zadaniem jest utrzymywanie kostki w jednej pozycji, gdy podczas stawania na palcach stopa dziecka przesuwa się w bucie do przodu i zmusza palce do podwijania się. To sprzyja koślawości stóp, ale jedynie właśnie w butach, w których podeszwa nie ugina się. W takich, które mają naprawdę elastyczną podeszwę, gdy dziecko staje na palcach, stopa pracuje tak samo, jak bez butów. Mięśnie Achillesa pracują więc prawidłowo i pomagają utrzymać stopę w prawidłowej pozycji. W butach z usztywnioną kostką nie pracują w ogóle – ich rolę przejmuje konstrukcja cholewki. Czy to jest ok? Myślę, że znasz już odpowiedź na to pytanie.

Mit 3 – unieruchomiona pięta

Jak wyżej. Każda część stopy, która nie może swobodnie poruszać się, nie ma szansy rozwinąć się prawidłowo. Tylko ruch pozwala mięśniom i ścięgnom wzmacniać się. I tylko dzięki temu stopa może rozwijać się prawidłowo, dając możliwość odpowiedniego funkcjonowania całego układu ruchu.

Podsumowując – zdrowe stopy to podstawa zdrowia całego układu ruchu. Więcej na ich temat możesz przeczytać w tym wpisie na blogu. Ich wady przyczyniają się do pojawiania się problemów z kolanami, stawami biodrowymi i kręgosłupem. Można im zapobiec dobierając odpowiednie buty i pozwalając stopie na wykorzystywanie wszystkich jej możliwości ruchowych. Kluczem w tym zakresie jest elastyczna podeszwa w butach. Inwestycja w zdrowe buty dla dziecka pomoże uniknąć wielu problemów w dorosłości, a wyćwiczone i wzmocnione mięśnie zaowocują większą sprawnością w przyszłości.

Przypisy:

[1] Growing-up (habitually) barefoot influences the development of foot and arch morphology in children and adolescents

[2] Foot strength and stiffness are related to footwear use in a comparison of minimally- vs. conventionally-shod populations